Πιτσαμάνος ή Πιτζαμάνος

(και Μπιτζαμάνος). Με το όνομα αυτό είναι γνωστοί αρκετοί μεταβυζαντινοί ζωγράφοι, η συγγένεια και η σχέση των οποίων δεν έχει εξακριβωθεί, ούτε πολλά στοιχεία σχετικά με τη ζωή τους είναι γνωστά. Κατά μια εκδοχή, η οικογένεια κατάγεται από τη Βοημία, εγκαταστάθηκε στη Βενετία και από κει μετανάστευσε στην Κρήτη, από όπου αργότερα ένας κλάδος της πήγε στην Κεφαλονιά. Από την κρητική οικογένεια είναι γνωστοί οι Δονάτος και Άγγελος Μπιτζαμάνος, έργα των οποίων, εντελώς άσχετα προς τη βυζαντινή τέχνη, σώζονται στο Βατικανό, στο Μουσείο της Πετρούπολης κ.ά. Μια εικόνα φέρει την υπογραφή «Angelus Bizamanus grecus candiotus pinxit a Otranto» άλλη: «χειρ Αγγέλου» και άλλη τη χρονολογία 1532. Από τον κεφαλονίτικο κλάδο είναι γνωστοί οι εξής: 1. Βικέντιος. Απόγονος του Κωνσταντίνου, ιερέας και αγιογράφος και αυτός. Έργα του δεν είναι γνωστά. 2. Γεράσιμος (Αργοστόλι 1787 έρκυρα 1825). Γιος του προηγούμενου, μαθήτευσε κοντά στον πατέρα του αρχικά κι αργότερα, στη Ζάκυνθο, κοντά στο Νικόλαο Καντούνη. Το 1809 πήγε στη Ρώμη, όπου, εκτός από τη ζωγραφική, ασχολήθηκε με τη γλυπτική (ήταν φίλος του Κανόβα) και την αρχιτεκτονική και κατόπιν συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, όπου συνδέθηκε με τον Κοραή. Το 1816 διορίστηκε καθηγητής της αρχιτεκτονικής στην Ιόνια Ακαδημία, στην Κέρκυρα, και το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, στην Κωνσταντινούπολη. Το 1821 με σύσταση του Καποδίστρια (παλαιότερα είχε φιλοτεχνήσει στο Παρίσι την εικόνα του, τεκμήριον σεβασμού και ευγνωμοσύνης) πήγε στην Πετρούπολη, όπου ασχολήθηκε κυρίως με την αρχιτεκτονική (ήταν αρχιτέκτονας της αυλής). Από εκεί έφυγε για λόγους υγείας, έμεινε λίγο στην Ιταλία και κατέληξε στην Κέρκυρα, όπου και πέθανε. Τα γνωστά έργα του (στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών) κυρίως υδατογραφίες, εκατό περίπου, και πολλά σχέδια με ενδυμασίες της εποχής, χαρακτηρίζονται από ευαισθησία και ακρίβεια, αλλά και από κάποια ατολμία στη χρωματική κλίμακα. Η τέχνη του, αποκομμένη από τη μεταβυζαντινή παράδοση, συνδέεται άμεσα με την τέχνη των περιηγητών και των ζωγράφων λευκωμάτων του δέκατου ένατου αιώνα. 3. Κωνσταντίνος. Ιερέας και αγιογράφος, εγκαταστάθηκε το 1593 στο Αργοστόλι, όπου το 1691 ίδρυσε οικογενειακή εκκλησία, τους Αγίους Ανάργυρους (γκρεμίστηκε με τους σεισμούς του 1953). Έργα του δεν είναι γνωστά. Γεράσιμου Πιτσαμάνου: «Αυτοπροσωπογραφία» (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα).